Na sejmie konwokacyjnym w Warszawie uchwalono konfederację warszawską
28 stycznia 1573 roku w Warszawie sejm konwokacyjny zwołany po śmierci Zygmunta II Augusta uchwalił postanowienia zwane konfederacją warszawską. Wikipedia Konfederacja warszawska (1573) Zapewniały one wolność wyznania szlachcie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, równouprawnienie innowierców z katolikami, zabraniały władzom świeckim wspierania instytucji kościelnych w prześladowaniach religijnych. Konfederacja nadawała też szlachcie prawo do narzucania swojej religii poddanym. Podstawowym celem uchwały było zapewnienie pokoju religijnego, na czym zależało zarówno szlachcie katolickiej jak i protestantom. W tym okresie bowiem - pod koniec panowania Zygmunta Augusta i tuż po jego śmierci - dochodziło w Rzeczypospolitej do konfliktów na tle wyznaniowym np. w Krakowie, gdzie zniszczono zbór kalwiński i zdewastowano protestancki cmentarz, czy w Elblągu gdzie z kolei mieszczanie wyznania protestanckiego przejęli kościoły katolickie, wprowadzając wyłączność kultu protestanckiego. Grzybowski Stanisław, "Dzieje Polski i Litwy (1506-1648)", Wielka Historia Polski t.4, Kraków 2000, str. 158-159 W redakcji tekstu konfederacji brali udział duchowni katoliccy a komisji przewodniczył biskup kujawski Stanisław Karnkowski, jednak pod uchwałą podpisał się tylko Franciszek Krasiński, biskup krakowski oraz biskup kamieniecki Dionizy Secygniowski.
Swoboda religijna otrzymana przez stan szlachecki była dużo większa niż podobne postanowienia nadane szlachcie austriackiej dwa lata wcześniej przez cesarza Maksymiliana II - tam wolność religijna (poza katolikami) objęła tylko luteran. Wikipedia Maximilian_II Dalej w kwestii wolności wyznania szły za to postanowienia edyktu z Torda, przyjętego przez zgromadzenie narodowe Siedmiogrodu 28 stycznia 1568 r. Wikipedia Edict of Torda
Z czasem znaczenie konfederacji warszawskiej słabło wobec postępującej kontrreformacji.W 1638 roku wyrokiem sądu sejmowego zamknięto słynną z wysokiego poziomu nauczania szkołę protestancką - Akademię Rakowską. Wikipedia Akademia Rakowska Wyznawcy prawosławia cieszyli się w Królestwie Polskim równouprawnieniem od czasów Kazimierza Wielkiego, zaczęło się to jednak zmieniać od zawarcia w 1596 r. unii brzeskiej. W 1676 r. zakazano im kontaktów z patriarchatem konstantynopolitańskim, w 1699 roku zabroniono dostępu do urzędów miejskich. Mironowicz Antoni, "Kościół Prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej", Elpis 1/1, 1999, str. 104 W 1718 roku usunięto z Sejmu ostatniego innowierczego posła - Andrzeja Piotrowskiego, posła z ziemi wieluńskiej. Jasienica Paweł, "Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii", Warszawa, 1965, str. 147 Archiwa spraw dysydentów na sejmie w Grodnie, 1718 Archiwum Państwowe w Poznaniu W 1724 roku w Toruniu doszło do zamieszek między katolikami a protestantami, ukarano jednak tylko stronę protestancką, 10 mieszczan (w tym burmistrza) ścięto, odebrano protestantom toruński kościół NMP a ich szkołę - Gimnazjum Akademickie - polecono przenieść poza mury miasta. Sprawa odbiła się szerokim echem w Europie, pokazywana jako przykład polskiej nietolerancji i prześladowań religijnych. Wikipedia Tumult toruński Jasienica Paweł, "Rzeczpospolita Obojga Narodów. Dzieje Agonii", Warszawa, 1965, str. 135 Tekst konfederacji warszawskiej umieszczony został w 2003 r. na liście UNESCO Pamięć świata. W grudniu 2017 roku Sejm odrzucił projekt uchwały dotyczący uczczenia jubileuszu 500 lat reformacji. Archiwum prac sejmu (www.sejm.gov.pl) Sejm VIII kadencji
Miejsce wydarzenia: Warszawa
